Эцэг эхчүүдэд зориулсан “Six Thinking Hats” хөтөлбөрийн бүрэн танилцуулга.
Мэдээлэл цээжлэхээс илүү, сэтгэх чадвар ирээдүйг тодорхойлж буй энэ цагт манай Хасуй - БҮТЭЭЛЧ хөгжлийн төв батлагдсан аргаар Монгол хүүхдүүдээ хэрхэн бэлтгэж байгааг танд хуваалцъя.
Бидэнд тулгарч буй асуудал:
Төсөөлөөд үзээрэй:
Таны 10 настай хүүхэд хүнд математикийн тэгшитгэлийг бодож чаддаг, эх хэл болон англиар урт шүлгүүдийг цээжээр хэлдэг. Аливаа зүйлийг маш хурдан цээжилж, суралцдаг.
Гэтэл яг гол агуулгыг асуухаар мэдэхгүй байх эсвэл “Энэ асуудалд хэрхэн шийдэл гаргах вэ?” гэсэн энгийн асуултад хариулахдаа түгдэрнэ. Эсвэл зүгээр л өөрийнхөө мэдрэмжийг хуваалцна.
Танил сонсогдож байна уу?
Энэ дүр зураг Монголын олон гэр бүлд өдөр бүр давтагддаг.
Манай хүүхдүүд хичээлдээ сайн, мэдлэгээр дүүрэн ч “амьдрал дээрх бодит сэтгэлгээ” буюу мэдээллийг боловсруулж, олон өнцгөөс харж, бүтээлч шийдэл гаргах чадвар дутмаг байдаг.
Бид энэхүү хөтөлбөрөө 1 гаруй жил зааж, ажилласны эцэст ойлгож буй зүйлс: асуудал нь ухаанд (IQ) биш, харин системтэй сэтгэх арга барилд байдаг юм байна.
Мэдэх ба сэтгэх — ялгаа нь юу вэ?
Ихэнх эцэг эх үүнийг анзаараагүй байдаг.
Мэдэх — Мэдээллийг хүлээн авч, цээжлэх. (Суралцах үйл явцын эхний шат)
Сэтгэх — Тэр мэдээллийг боловсруулж, зөв хэрэглэх.
Манай уламжлалт боловсрол “цээжлэх”-д онцгой сайн. Хүүхдүүд их хэмжээний мэдээллийг цээжилдэг.
Харин “сэтгэх” — шинжлэх, дүгнэх, бүтээх, асуудлыг шийдэх дээр ирэхээр олон хүүхэд гацдаг.
Та өөрийн хүүхдийг бодоод үзээрэй:
- Асуудлын зөвхөн хариуг бус, хэрхэн шийдсэнээ тайлбарлаж чаддаг уу?
- Шийдвэр гаргахын өмнө хэд хэдэн хувилбар авч үздэг үү?
- Өөр хүний байр сууринаас харж чаддаг уу?
- Бүтээлч шийдэл гаргах арга барилтай юу?
Хэрэв эдгээр асуултад нэгэнд нь ч “үгүй” гэж хариулсан бол — таны хүүхэд системтэй сэтгэх сургалтаас асар их зүйлс суралцах болно.
Системтэй сэтгэлгээний шинжлэх ухаан
Орчин үеийн тархи судлалын судалгаанууд маш сонирхолтой дүгнэлтүүдийг харуулж байна:
Нээлт №1: Сэтгэх чадварыг математикийн эсвэл хэлний адил тодорхой арга зүйгээр зааж болдог.
Нээлт №2: 7–16 нас бол системтэй сэтгэх хэв маягийг төлөвшүүлэх хамгийн тохиромжтой үе — тархины мэдрэлийн холбоос хамгийн уян хатан байдаг нас.
Нээлт №3: Системтэй сэтгэх арга эзэмшсэн хүүхдүүд асуудал шийдвэрлэх шалгалтад үе тэнгийнхнээсээ 23%-иар өндөр үр дүн үзүүлсэн (Harvard Educational Research).
Энэ бол хүүхдийг “илүү ухаантай” болгох тухай биш. Энэ бол тэдний байгаа ухааныг илүү үр дүнтэй ашиглах хэрэгслийг өгөх тухай юм.
Яагаад заавал “Six Thinking Hats® for Students” хөтөлбөр гэж?
Дэлхийн боловсролд хэдийнээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн Эдвард де Боно-гийн “Six Thinking Hats” арга зүйг сонгож ажиллаж буйн учир нь:
- Дэлхийн баталгаа: Google, IBM, Microsoft, Toyota зэрэг Fortune 500 компаниуд шийдвэр гаргалтад хэрэглэдэг.
- Насны уян хатан байдал: 7 настай хүүхдийн найзтайгаа эвлэрэх асуудлаас эхлээд, 40 настай удирдлагын стратегийн шийдвэрт ч ажилладаг.
- Соёлын нийцэмж: Соёл дамнасан, олон өнцгийг хүлээн зөвшөөрдөг — Монгол хүүхдүүдийн сониуч занд яг тохирдог.
Зургаан малгай нь өөр өөр сэтгэх хэв маягийг илэрхийлнэ:
- Цагаан малгай: Баримт, мэдээлэл
- Улаан малгай: Сэтгэл хөдлөл, мэдрэмж
- Хар малгай: Эрсдэл ба шүүмжлэл
- Шар малгай: Ашиг тустай талууд
- Ногоон малгай: Бүтээлч санаа
- Цэнхэр малгай: Үйл явцын зохион байгуулалт
Хөтөлбөр дээр хүүхдүүд юу хийдэг вэ?
Эцэг эхчүүдээс хамгийн их сонсдог асуулт: “Манай хүүхэд яг юу хийх юм бэ?”
7–12 насныхны нэг хичээлийг жишээлье.
Нээлт (5 мин): Харах өнцгийг тэлэх БҮТЭЭЛЧ ногоон малгайн дасгалаар өдөр бүрийн хичээл эхэлдэг.
Үндсэн сургалт (85 мин): Насны онцлог, танин мэдэхүйд нь тохирсон дасгал ажлууд ажилладаг. Ингэснээр, хүүхдийн өдөр тутамд тулгардал асуудлуудыг хэрхэн шийдэж болох, олон талаас аливаа зүйлийг харахад мэдрэмж хэрхэн өөрчлөгдөж болдгийг сурдаг. Бодлуудаа эмхэлж, олон санаа гаргах тусам өөрт нь хэрэгтэй байдгийг ойлгодог.
📚 Ямар ч лекц байхгүй. Хүүхдүүд хийж, туршиж, хэрэглэж сурдаг.
8 хоногийн өөрчлөлт
Хүүхэд маань ингэж сэтгэх чадвартай болно. Жишээлбэл:
- Цагаан малгай: “Бүх мэдээллээ хангалттай цуглуулсан уу?”
- Улаан малгай: “Мэдрэмжээ сонсчихье. Үүнийг заавал зөвтгөх шаардлага байхгүй.”
- Хар малгай: “Эдгээр хүнс миний биед эрүүл биш тул би идэхгүй байх сонголт хийлээ.”
- Шар малгай: “Миний сайн талууд бол...”
- Ногоон малгай: “Сүү дууссан бол юугаар орлуулж болохыг бодоод үзье”
- Хөх малгай: “Гэр бүлийн хурлыг би өөрөө удирдаж, шийдвэрийг системтэй гаргаж ч болох юм”
Эдгээр сэтгэлгээг ажиллуулахын тулд та шидэж үгээ хэлэхэд л хангалттай. "Чи {хар малгайгаа} өмсөөд бодоод үздээ?"
Монголын ирээдүй.
Бид БҮТЭЭЛЧ хүүхдүүд бидний ирээдүй гэдэгт итгэж үйл ажиллагаагаа явуулдаг ч үүний суурь нь сэтгэлгээний арга барилд суралцах юм. Манай улсын ирээдүйд системтэй сэтгэдэг үе хэрэгтэй.
- Эдийн засгийн төрөлжилт — Уурхайгаас цааш гарах шийдэл, инноваци.
- Байгаль орчин — Уур амьсгалын өөрчлөлтөд олон өнцгөөс шийдэл гаргах.
- Технологи — AI хийхгүй үлдэх бүтээлч, шүүн тунгаах сэтгэх чадвар.
- Ардчилал — Олон талын мэдээлэлд үндэслэж зөв дүгнэлт гаргах иргэд.
Эцэг эхчүүдийн нийтлэг асуулт:
“Миний хүүхэд наснаасаа болоод орж чадахгүй юм биш үү?” — Агуулгыг насанд нь тохируулна. Арга зүй ижил.
“Сургуулийн хичээлд саад болох уу?” — Харин ч сурлагад ахиц гарна. Сониучилж олон зүйлийг олон талаас бодохыг хичээх болно.
“Миний хүүхэд угаасаа бүтээлч.” — Байгалиасаа бүтээлч байх нь сайн. Гэхдээ системтэй сэтгэж, бүтээлч байх нь илүү хүчтэй.
“Энгийн хүүхдэд хүнддэх үү?” — Үгүй. Энэ аргыг дэлхийн том компаниудын удирдлагад ч заадаг, харин хүүхдүүд бүр хурдан сурдаг.
Сэтгэх чадварыг хөгжүүлэхгүй байх өртөгтэй вэ?
- Хурдан шийдвэр гаргадаг ч үр дагаврыг нь боддоггүй өсвөр нас
- Ажлын амьдралд стратегийн сэтгэлгээ дутсанаас гарах боломж алдлууд
- Гэр бүл, найз нөхдийн маргаан зөв шийдэлгүй үргэлжлэх
Насны ангилал
- Бага анги (7–12 нас)
- Дунд анги (12–16 нас)
- Анги дүүргэлт: Дээд тал нь 10 хүүхэд
- Материал: Бүх зүйлийг бид бэлтгэсэн
- Эцэг эхийн дэмжлэг: Асуулт, асуудал, шийдэл бүр дээр хүүхдээсээ шидэт асуултаа асууж дадал хэвшил болгоход туслаарай~
- Сертификат: Амжилттай төгсөгчдөд
Бодит өөрчлөлтийн түүхүүд
~ Удахгүй энд бичлэг хуваалцах болно оо.
БҮРТГҮҮЛЭХ:
P.S Энэ арга бол тэдний өдөр бүр хэрэглэж болох, ирээдүйд насан турш нь хэрэг болох сэтгэлгээний багажтай (mind tools) болох сургалт юм шүү.
Хүүхэд тань аль хэдийн сэтгэн бодож байгаа.
Асуудал нь — тэр санамсаргүй бодож байна уу, эсвэл системтэй бодож байна уу?
